Zgodnie z Konwencją ONZ o prawach dziecka, to wychowanie w środowisku rodzinnym, w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia, pozwala dziecku na pełny i harmonijny rozwój osobowości. Nie zawsze jednak rodziny umieją lub są w stanie zapewnić potrzebną dzieciom opiekę – nawet pomimo otrzymywanego od państwa odpowiedniego wsparcia. W takiej sytuacji, to system polityki społecznej powinien zapewniać dzieciom prawo do zastępczej opieki rodzinnej [1].
Dokumentem, który wytycza kierunek koniecznych zmian w obszarze funkcjonowania pieczy zastępczej są „Ogólnoeuropejskie wytyczne dotyczące przejścia od opieki instytucjonalnej do świadczonej na poziomie lokalnych społeczności”. W treści raportu możemy przeczytać, że „Istnieją dobrze udokumentowane dowody na to, że ogromna liczba dzieci dorastających w instytucjach nie radzi sobie w dalszym dorosłym życiu (alkoholizm i uzależnienie od narkotyków, zachowania przestępcze, samobójstwa). Z drugiej strony młodzi dorośli, którzy dorastali w rodzinach zastępczych, zazwyczaj integrują się ze społeczeństwem bez większych trudności. Coraz więcej dowodów istnieje na to, że wpływ instytucjonalizacji na dzieci – nawet, gdy przedmiotowe instytucje oferują dobre warunki materialne oraz dysponują wykwalifikowaną kadrą – może obejmować słaby stan zdrowia fizycznego, poważne opóźnienia rozwojowe, (dalszą) niepełnosprawność oraz potencjalnie nieodwracalne szkody psychologiczne.”
Według definicji przyjętej przez organizacje międzynarodowe instytucjonalizacja, to między innymi depersonalizacja, sztywne procedury, standardowe traktowanie, stały porządek dnia, bezosobowa struktura i duża liczba dzieci przypadających na jednego opiekuna. Chodzi przede wszystkim o duże placówki stacjonarne, które nie są ukierunkowane na potrzeby dziecka ani zbliżone swoim charakterem do rodziny i przejawiają cechy typowe dla kultury instytucjonalnej.
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej [2] zobowiązuje samorządy do rozwoju rodzinnych form pieczy zastępczej, których celem powinny być działania profilaktyczne i przejście od opieki instytucjonalnej do opieki rodzinnej (tzw. deinstytucjonalizacja). Jako organizacje pozarządowe, włączamy się w proces wprowadzania zmian systemowych. Zależy nam bowiem, by młodsze dzieci w ogóle nie trafiały pod opiekę placówek, a niezależnie od wieku i stanu zdrowia, te które już się w nich wychowują, miały szanse na przejście pod opiekę rodziców zastępczych. To, naszym zdaniem, pozwoli na ograniczenie strat związanych z umieszczeniem w pieczy zastępczej oraz stworzy możliwość nawiązywania więzi, które są niezbędne do harmonijnego rozwoju dziecka.
Dzięki realizacji projektu, ułatwimy wprowadzenie zmian w systemie pieczy zastępczej w Polsce – tak, by do roku 2020 jak najwięcej dzieci pozostających pod opieką instytucji, mogło znaleźć się w rodzinie zastępczej. Stworzone w projekcie NARZĘDZIE badawcze pozwoli na dokonanie oceny przebiegu i kosztów wdrażania zmian w systemie pieczy zastępczej w samorządach, dzięki czemu opracowane zostaną szczegółowe rekomendacje do procesu deinstytucjonalizacji.
[1] Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie długoterminowej opieki społecznej oraz deinstytucjonalizacji, 2015/C 332/01, http://eur-lex.europa.eu/legal content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52014AE7336&from=PL
[2] Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 332, t.j. z późn.zm.)